ब्रह्म निरूपण

0 टिप्पणीहरू 604 आगन्तुकहरू

तलका चार श्लोकमा ब्रह्मको वर्णन गरिएको छ ।

अतः परं ब्रह्म सदद्वितीयं विशुद्धविज्ञानघनं निरञ्जनम् । प्रशान्तमाद्यन्तविहीनमक्रियं निरन्तरानन्दरसस्वरूपम् ।।२३९।।
निरस्तमायाकृतसर्वभेदं नित्यं ध्रुवं निष्कलमप्रमेयम् ।
अरूपमव्यक्तमनाख्यमव्ययं ज्योतिः स्वयं किञ्चिदिदं चकास्ति ।।२४०।।

परंब्रह्म सत् अद्वितीय, विशुद्ध, विज्ञानधन, निर्मल, निरञ्जन, प्रशान्त, आदि– अन्तरहित, अक्रिय, सदानन्दस्वरूप, कलारहित, नित्य, धु्रब, अप्रमेय, सम्पूर्ण मायी भेदरहित, अरूप, अव्यक्त नामरहित, र स्वयं ज्योती तेज जो स्वयं प्रकाशित भइरहेको छ । ।।२३९,२४०।।

अधिष्ठान भएकोले सत्, विजातीय भेद रहती भएकोले अद्वितीय, विषयरहित विज्ञान शरीर भएकोले विशुद्ध विज्ञानघन, क्लेश रहित भएकोले निर्मल, अज्ञान रहित भएकोले निरन्जन, परिणाम रहित भएकोले प्रशान्त, जन्म र नाश रहित भएकोले आदि अन्तरहित, कूटस्थ भएकोले धु्रब, अमूर्त भएकोले अक्रिय, स्वरूपमा नै नित्य आनन्द भएकोले सदानन्दरूप, प्रमाण आदिको अविषय भएकोले अप्रमेय, अन्तहीन भएकोले नित्य, रूप रहती भएकोले अरूप, चक्षुबाट ग्रहण गर्न नसकिने भएकोले अव्यक्त, वाणीको विषय नभएको
कारण नामरहित, स्वयंज्योती परब्रह्म जो स्वयं प्रकाशित भएर समस्त जगत्लाई भासित गरिरहेको छ । यहाँ ब्रह्म भन्दा केही छैन । आरोपित वस्तुको सत्ता प्रतीति मात्र हो । दुई सत्ता एकैसाथ सत्य हुन सक्दैनन् ।

ज्ञातृज्ञेयज्ञानशून्यमनन्तं निर्विकल्पकम् ।
केवलाखण्डचिन्मात्रं परं तङ्खवं विदुर्बुधाः ।। २४१ ।।

ज्ञाता, ज्ञान, ज्ञेय (त्रिपुटी) बाट रहित, अनन्त, निर्विकल्प र केवल अखण्ड चैतन्यमात्र यो परम तङ्खवलाई ज्ञानीहरू जान्दछन् । ।।२४१।।

ब्रह्मको स्वरूपलाई विभिन्न विशेषणद्वारा व्याख्या गरि परमात्मामा निश्चल बुद्धि स्थापना गर्न आदिगुरु प्रयास गरिरहुन भएको छ । यो श्लोकमा भन्नुहुन्छ की जान्नेलाई ज्ञाता, जसलाई जान्नु छ त्यसलाई ज्ञान (प्रमाण), अनि जुन वस्तुलाई जानिन्छ, त्यसलाई ज्ञेय भनिन्छ ।

ज्ञाता, ज्ञान र ज्ञेय नामक त्रिपुटी (तीन वस्तु समूह) रहित, यो ब्रह्मतङ्खव अन्ततः निर्विकल्प र केवल अखन्ड चैतन्य स्वरूपमात्र छ । यो परमतत्व ब्रह्मलाई आत्मा साक्षात्कार प्राप्त गरेका आत्मज्ञानीहरूले मात्र बुझ्दछन्, जान्दछन् । अज्ञानी मनुष्यहरूले ब्रह्मको स्वरूपको बारेमा सुन्दछन् तर आत्म साक्षात्कार नभएकोले यो तङ्खवलाई चिन्न, बुझ्न र जान्न सक्तैनन् ।

अहेयमनुपादेयं मनोवाचामगोचरम् ।
अप्रमेयमनाद्यन्तं ब्रह्म पूर्णं महन्महः ।।२४२।।

त्यो ब्रह्म अत्याज्य, अग्राह, मन र वाणी अगोचर, अप्रमेय, आदि अन्त रहती, पूर्ण, महान् र जोती स्वरूप छ । ।।२४२।।

ब्रह्म सम्पूर्ण प्राणीकोे आत्मा भएकोले त्याग गर्न नसकिने (अत्याज्य), ग्रहण गर्न नसकिने भएकोले आग्रह, मन र वाणिद्वारा प्राप्त गर्न असम्भव भएकोले मन वाणी अगोचर, प्रमाको विषय नभएकोेले अप्रमेय, देश–काल र वस्तु नामक तीन परिच्छेद (सीमा) रहित भएकोले अनादि, विकल्प रहित भएकोले निर्विकल्प सूर्य, चन्द्र, तारा आदिको पनि भासक भएकोले महान्् र स्वप्रकाश भएकोले ज्योतीस्वरूप छ ।

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *


CAPTCHA Image
Reload Image

पुराना लेखहरु

लेखहरु प्रकाशित मिति आगन्तुकहरू टिप्पणीहरू
किन महासतिपवान मात्र सत्यमोक्ष साधना हो ? 08 poush 2079 484 0
मंगलाचरण 1/15/2023 515 0
मुक्तिको दुर्लभता 1/15/2023 420 0
मनुष्य जन्मको दुर्लभता 1/15/2023 628 0
विचारको महङ्खव 1/15/2023 407 0
शिष्य लक्षण 1/15/2023 476 0
साधन–चतुष्टय 1/15/2023 1195 0
वैराग्य र मुमुक्षताको महङ्खव 1/15/2023 427 0
सद्गुरु लक्षण 463 0
शिष्य प्रार्थना 1/15/2023 525 0
गुरु कर्तव्य 1/15/2023 583 0
1/15/2023 399 0
शिष्य प्रशंसा 1/15/2023 436 0
मोक्षमा स्वप्रयत्नको प्रधानता 1/15/2023 404 0
शास्त्र अध्ययनको मिथ्यात्व 1'/15/2023 450 0
अपरोक्षानुभवको आवश्यकता 424 0
स्थूल शरीरको व्याख्या 1/15/2023 625 0
विषयविन्दा 1/15/2023 457 0
देहाशक्तिको निन्दा 1/15/2023 441 0
स्थूल शरीर निन्दा 1/15/2023 524 0
दश इन्द्रियहरू 1/15/2023 748 0
अन्तःकरण चतुष्ट्य 1/15/2023 409 0
पञ्चप्राण 1/15/2023 536 0
सूक्ष्म शरीर वर्णन 1/15/2023 569 0
प्राणको धर्म 1/15/2023 366 0
अहंकार 1/15/2023 389 0
आत्माको परम प्रेमास्पदता 1/15/2023 324 0
माया वर्णन 1/15/2023 1004 0
रजोगुण 1/15/2023 402 0
तमोगुण 1/15/2023 354 0
सङ्खवगुण 1/15/2023 375 0
कारण शरीर 1/15/2023 406 0
आत्मा–निरूपण 1/15/2023 406 0
अध्यास 1/15/2023 460 0
आवरण र विक्षेपशक्ति 1/15/2023 504 0
बन्ध निरूपण 1/15/2023 358 0
अन्नमय कोश 1/15/2023 408 0
प्राणमय कोश 1/15/2023 392 0
मनोमय कोश 1/15/2023 371 0
विज्ञानमय कोश 1/15/2023 412 0
मुक्ति कसरी प्राप्त हुन्छ ? 1/15/2023 485 0
आनन्दमय कोश 1/15/2023 332 0
आत्मस्वरूप विषयक प्रश्न 1/15/2023 337 0
आत्मस्वरूप निरूपण 1/15/2023 403 0
ब्रह्मा र जगत्को एकता 1/15/2023 335 0
जगत्को मिथ्यात्व 1/15/2023 421 0
महावाक्य – विचार 1/15/2023 462 0
ब्रह्मा–भावना 1/15/2023 506 0
वासना त्याग 1/15/2023 491 0
अध्यास निराकरण 1/15/2023 388 0
अहंपदार्थ निरूपण 1/15/2023 408 0
अहंकार – मुख्यवाधा 1/15/2023 328 0
क्रिया, चिन्ता, र वासना त्याग 1/15/2023 366 0
प्रमाद – निन्दा 1/15/2023 445 0
अविद्याको स्थिति 1/15/2023 414 0
आत्म निष्ठाबाट सर्वात्मभाव 1/15/2023 411 0
समाधिद्वारा विकल्पको नाश 1/15/2023 395 0
ध्यानद्वारा परमात्मभावको प्राप्ती 1/15/2023 478 0
निर्विकल्प समाधिको महङ्खव 1/15/2023 394 0
समाधि – प्राप्तिको उपाय 1/15/2023 372 0
वैराग्य र मुमुक्षुताको आवश्यकता 1/15/2023 391 0
ध्यान विधि 1/15/2023 398 0
आत्म दृष्टि 1/15/2023 427 0
ब्रह्ममा भेदको अभाव 1/15/2023 422 0
आत्म चिन्तनको उपदेश 1/15/2023 346 0
शरीर उपेक्षा 1/15/2023 331 0
आत्मज्ञानको फल 1/15/2023 438 0
जीवनमुक्तको लक्षण 1/15/2023 421 0
प्रारब्ध कर्म विचार 436 0
प्रारब्ध निराकरण 1/15/2023 387 0
नानात्व – निषेध 1/15/2023 467 0
वेदान्त – सिद्धान्तको सार 1/15/2023 466 0
बोधोपलब्धी 1/15/2023 414 0
शिष्यको अनुभव 1/15/2023 463 0
सद्गुरूप्रति कृतज्ञता 1/15/2023 598 0
गुरुको अन्तिम उपदेश 1/15/2023 787 0
आत्माको अविनाशिता 1/15/2023 799 0
परमार्थता 1/15/2023 1114 0
शिष्य बिदाइ 1/15/2023 1058 0
अनुवन्ध – चतृष्टय 1/15/2023 34347 0